Image

Zoeken Contact

 Image

De toekomst van de Zuiderwaterlinie! Archeologie is meer dan opgraven

Archeologie is meer dan opgraven

Sessievoorzitter:

 Image

Richard Jansen
 Image
(Universiteit Leiden)

  • Hoofdpijler:
    Publiek
  • Tweede pijler:
  • Werkvorm :
    Korte lezingen/ pitches met zaaldiscussie 

Nederland heeft waterlinies gebruikt als verdediging tegen de vijand en de Zuiderwaterlinie in de provincie Noord-Brabant is de oudste, de langste én meest gebruikte waterlinie. De Zuiderwaterlinie bestaat uit een aaneengeschakelde linie van vestingsteden, forten, schansen en inundatiegebieden. Deze lijn werd een geheel toen de beroemde Nederlandse vestingbouwkundige Menno van Coehoorn rond 1700 aan de slag ging. Tegenwoordig is de Zuiderwaterlinie een ketting van elf Brabantse vestingsteden, van Bergen op Zoom tot Grave. De Beheerstichting en Alliantie Zuiderwaterlinie hebben als opgave de zichtbaarheid en beleving en het bijbehorende verhaal van de linie te verbeteren.

In de afgelopen jaren zijn studenten, onderzoekers, gebiedsbeheerders, lokale heemkundigen of historici en archeologen in verschillende workshops met deze uitdagingen aan de slag gegaan en hebben plannen gemaakt voor de toekomst van dit erfgoed. Hoe kan je het erfgoed van de Zuiderwaterlinie gebruiken, versterken of kan het zelfs bijdragen aan de energie-, landbouw en klimaattransitie? Valt er een koppeling te maken van het behoud van erfgoed met (lokale) ontwikkelingen op gebied van watermanagement, landbouw, toerisme en recreatie. Hoe betrekken we burgers in deze grote opgaven (Faro). En welke rol speelt de archeoloog in deze ruimtelijke ontwikkelingen?

Tijdens deze sessie willen we aan de hand van korte pitches en een aantal stellingen het publiek uitnodigen om mee te denken over de toekomst van archeologie in ruimtelijke ontwikkelingen aan de hand van de casus Zuiderwaterlinie. Stap mee uit uw opgravingsput en denk mee met hoe erfgoed, ons onderzoek daarvan en u als archeoloog kunt bijdragen aan dergelijke vraagstukken. Want onze stelling is dat archeologie anno 21e eeuw meer is dan alleen opgraven. Met onze kennis over het verre verleden  kunnen we bijdragen aan hedendaagse ruimtelijke vraagstukken. Of moeten we dat niet willen? Gaan we in discussie met ontwerpers en ontwikkelaars? En mogen zij zich dan ook met ons werkveld ‘bemoeien’? Wij nodigen je uit om met nieuwe ideeën te komen over hoe het erfgoed van de Zuiderwaterlinie een prominente plaats kan krijgen in nieuwe landschapsinterventies.

www.zuiderwaterlinie.nl

 


Het verhaal van de Zuiderwaterlinie: verleden en toekomst

Deze bijdrage schets kort de geschiedenis van hoe de Zuiderwaterlinie van een historische verdedigingslinie nu zoekt naar een verbindende rol voor de toekomst van het Brabantse landschap. De Zuiderwaterlinie werd oorspronkelijk aangelegd ter verdediging van de Nederlanden tegen de Spanjaarden, maar raakte door gevechtsvliegtuigen in de Tweede Wereldoorlog in onbruik. Tegenwoordig ligt de linie er op diverse plaatsen nog – soms ietwat verloren –in het landschap. In de afgelopen jaren is hard gewerkt door verschillende partners om deze sporen met elkaar en met het landschap te verbinden. Welke nieuwe functies zijn mogelijk en hoe speelt verbeelding een rol hierin?

Image

© projectbureau Zuiderwaterlinie

– – – – – – – –

 Image

Anne-Wil Maris  Image
(Zuiderwaterlinie)


De Zuiderwaterlinie bij Bergen op Zoom

In de Tachtigjarige Oorlog werd de vestingstad Bergen op Zoom van cruciaal belang voor de verdediging van Zeeland en de bescherming van de vaarroutes over de Schelde en de Eendracht. Zij kan beschouwd worden als schakel in de Linie van de Eendracht, een reeks van aarden forten en inundaties die tot de oudste van Nederland behoort. In 1628 schoof de linie oostwaarts op in de vorm van de “Linie van Steenbergen tot Bergen op Zoom’, ook wel de Westbrabantse Waterlinie genoemd. Vier aarden forten, twee vestingsteden en een ingenieus systeem van zoete en zoute inundaties vormden een ondoordringbare barrière voor vijandelijke legers. Omstreeks 1700 werd dit stelsel onderdeel van de Zuiderfrontier en onderging de vesting Bergen op Zoom een ingrijpende transformatie naar ontwerp van Menno van Coehoorn.

 

Herstel en beleefbaarheid van de vestingwerken staat hoog in het vaandel van Erfgoed in Bergen op Zoom. In de laatste decennia zijn diverse forten gerestaureerd en voor het publiek ontsloten. De binnenstad is rijk aan ondergrondse vestingrelicten, waarvan één onderdeel thans beleefbaar is gemaakt in de “Verborgen Vesting”, een kelder onder een nieuwbouwproject met resten van de twee kilometer lange ‘galerie majeure’ en enkele unieke mijnkamers.

– – – – – – – –

 Image

Marco Vermunt  Image
(Gemeente Bergen op Zoom)


Zichtbaarheid en beleefbaarheid van de stelling Breda en Geertruidenberg

Ooit vormde het gebied tussen Breda en Geertruidenberg een zwakke plek in de Zuiderwaterlinie. Omdat het land hier relatief hoog lag en moeilijk te inunderen, lagen hier diverse schansen en linies. Deels zijn deze sporen beschermd, maar de rol en samenhang met het landschap is hier beperkt. Daarnaast spelen er rond Breda grote ruimtelijke ontwikkelingen rond energietransitie, watermanagement, landbouw, toerisme en recreatie. Hoe kan erfgoed bijdragen aan deze opgaven? Deze vraag vormde de basis voor een vierdaagse workshop waarin studenten Toegepaste archeologie (Leiden), Landschapsarchitectuur (TU Delft), Erfgoedstudies (VU) interdisciplinair en ontwerpend onderzoek deden. In deze sessie kort een impressie van de resultaten.

Image

© Dorien Tulp, De studenten ontwikkelden plannen om de oude watersystemen opnieuw te gebruiken voor een landschap waarin landschapsbeheer en landbouw een nieuwe rol kunnen spelen.

– – – – – – – –

 Image

Gerdy Verschuure-Stuip  Image
(TU Delft)

 Image

Richard Jansen
 Image
(Universiteit Leiden)