Sessievoorzitter: Michiel Bartels, gemeente Hoorn / Texel

Precies dit jaar is het 450 jaar geleden dat tijdens de Slag op de Zuiderzee de vloot van de Geuzen de vloot van de Spanjaarden versloeg in het Hoornse Hop. Dit onderbelichte deel van de 80-Jarige Oorlog is de afgelopen jaren onderwerp van studie geweest en de aanleiding om alles archeologisch op een rijtje te zetten. Dit jaar is voor ons een Jubeljaar en de Reuvensdagen in Hoorn zijn de laatste activiteit in dit jubeljaar. Ook voor de archeologische gemeenschap van Nederland willen we laten zien wat het cultureel erfgoed in Hoorn, op het Westfriese platteland en op de bodem van de Zuiderzee te brengen heeft.

• Hoofdpijler:
  Wetenschap
• Tweede pijler:
  –
• Werkvorm :
  Lezingen met gelegenheid tot vragen

Wethouder Axel Boomgaars, wethouder Erfgoed Gemeente Hoorn

Hoorn staat als Zuiderzeestad op zijn verleden. Het stedenschoon is onlosmakelijk verbonden met de economische bloeiperiode in de 17de eeuw. Deze bloeiperiode werd in de tijd van natievorming en de zoektocht naar iconen uit het verleden, de 19de eeuw, opgepoetst. De boodschap van de ‘glorie’ van de stad verbond men aan de eerste CEO van de wereld: Jan Pieterszoon Coen vanaf 1617 gouverneur generaal in Oost-Indië. Voor hem werd in Hoorn in 1893 een standbeeld op het centrale plein de Roode Steen geplaatst. De discussie over het VOC en WIC verleden brandde toen al los en duurt voort tot op de dag van vandaag. Wat gaan we doen met Coen? Hoe plaatsen we dit in het verhaal van Hoorn, in de ontwikkelende perspectieven over het verleden en de visie op het Hoornse erfgoed?

Standbeeld van Jan Pieterszoon Coen. (c)

De maritieme archeologie van de Slag op de Zuiderzee

Wouter Waldus, RCE maritiem

In oktober 1573 woedde op de Zuiderzee en zwaar gevecht tussen de zeemacht van de Spaanse regering, geholpen door de loyale stad Amsterdam en de vloot van de geuzen met als leider prins Willem van Oranje. Tegen de verwachting in werd de Slag op de Zuiderzee door de geuzen in het Hoornse Hop gewonnen, het betekende een ommekeer in de 80-jarige oorlog. Tot enkele jaren geleden was archeologisch het gebied van het strijdtoneel, het Markermeer, het Hoornse Hop, het Enkhuizerzand en het IJ nog een witte vlek in de kennis. Na zeven jaar scannen, duiken en rapporteren is daar nu verandering in gekomen. Veel scheepswrakken zijn gevonden, maar horen ze ook bij de Slag?

Wrak NCN 30429. (c)

De materiële cultuur van de Opstand in West-Friesland

Christiaan Schrickx, Archeologie West-Friesland

De Opstand in de Lage Landen (1568-1648) verscheurde de maatschappij. Vooral de eerste jaren kenmerken zich door geweld, plundering en brandschatten van kloosters en huizen. De Slag op de Zuiderzee in 1573 vormde voor West-Friesland een hoogtepunt in de strijd. De keuze, al of niet gedwongen, voor de kant van Willem van Oranje werd hierdoor bevestigd en onomkeerbaar. Toch bleven heel veel inwoners trouw aan het katholieke geloof. Voorwerpen en rituelen kregen een nieuwe betekenis. Wat zien we archeologisch in de steden en dorpen van West-Friesland terug van deze tumultueuze tijd en de protestantse en katholieke ideologie en beeldtaal die daarvan het gevolg waren?

Geuzenpenningen. Boven een opgerolde en onder een uitgerolde. (c)

Multidisciplinair onderzoek naar ‘piramides van de polder’

Dieuwertje Duijn, Archeologie West-Friesland

Het meest iconische gebouw van Noord-Hollandse platteland is de stolpboerderij: een vierkante boerderij met een piramidevormig dak. Toch worden ieder jaar enkele tientallen exemplaren afgebroken en hieronder zijn ook zeer oude stolpen. De sloop van zo’n oud gebouw is voor het Noord-Hollandse erfgoed een treurige gebeurtenis, maar het is ook een kans om de boerderij te onderzoeken en meer te weten te komen over de geschiedenis van dit boerderijtype. In West-Friesland wordt nu meer dan 10 jaar historisch, bouwhistorisch, dendrochronologisch en archeologisch onderzoek gedaan naar deze boerderijen. Door de multidisciplinaire aanpak zijn veel nieuwe gegevens verkregen; het ontstaan van het boerderijtype is bijvoorbeeld een halve eeuw terug in de tijd gelegd. Steeds weer blijkt dat gecombineerd onderzoek nodig is om de geschiedenis van een boerderij echt goed te kunnen ontrafelen. Wanneer uitsluitend archeologisch onderzoek plaatsvindt, is de kenniswinst geringer.

Sloop van een stolpboerderij. (c) Archeologie West-Friesland