Archeologie in de Waddenzee: dilemma’s, vragen, inzichten en nieuwe resultaten

Sessievoorzitter: Bjørn Smit, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Erfgoed van de waterbodem spreekt tot de verbeelding maar leidt ook tot dilemma’s, vragen en soms ongemak over onderwerpen als: ‘eigendom’, onderzoeksinspanning, beheer en behoud van en verantwoordelijkheid voor dit erfgoed. De recente documentaire over ‘De Jurk’ van Texel illustreert dit spanningsveld fraai. Afgelopen zomer hebben de RCE en universiteiten (duikend) onderzoek verricht in de Waddenzee. Het maritieme erfgoed van de Waddenzee maar ook in waterbodems elders biedt de mogelijkheid als casus voor discussies en vragen over: participatie en ‘eigendom’; de duur en het doel van behoud in situ (voor eeuwig of is dit eindig?); vraaggestuurd en wetenschappelijk gemotiveerd onderzoek op locaties die niet acuut bedreigd worden door civiele ingrepen maar mogelijk wel bloot staan aan natuurlijke erosie (Lustgrabung?); wat wordt bewaard en geconserveerd, wat niet en wie beslist hierover?

We hopen op nieuwe inzichten en suggesties voor toekomstig archeologisch onderzoek en erfgoedbeheer.

Hoofdpijler:
Veld
Tweede pijler:
Publiek
Werkvorm :
Korte lezingen/pitches met zaaldiscussie

Van illegale duikvondst tot museaal topstuk: de jurk uit het Palmhoutwrak en maatschappelijk erfgoed

Alec Ewing, Conservator Museum Kaap Skil

Maatschappelijke interesse is onmisbaar voor toekomstbestendig erfgoedbeheer, en musea zijn één van de populairste vehikels om dat publiek te bereiken. Maar wat als de publiekswens en regelgeving tegenover elkaar staan? Van wie is erfgoed eigenlijk, en welke rol kan een museum hierin spelen? In deze bijdrage worden de ethische en museale dillema’s besproken waarmee Museum Kaap Skil werd geconfronteerd door de vondst van een prachtige zijden japon door sportduikers in 2014.

In de geest van…

Liselore Muis, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Als het goed is, wordt het besluit Erfgoedwet Archeologie (BEA) per 1 januari 2024 gewijzigd. Dan is het voor vrijwilligers in de maritieme archeologie mogelijk om beperkt vondsten van de zeebodem mee te nemen, vondsten die anders dreigen te verdwijnen. Afgelopen periode is gewerkt ‘in de geest van…’. Hierdoor zijn waardevolle vondsten behouden, echter er zijn ook vondsten meegenomen waarbij natuurlijke erosie helemaal niet aan de orde is of was.

Hoe gaan we hiermee om?

In situ beleid: hier doen we het (ook) voor! Na 26 jaar toch een beschermd wrak onderzoeken

Rik Lettany/Martijn Manders, Universiteit Leiden en Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Scheepswrak Scheurrak SO1 is een laat-16de-eeuwse koopvaarder die tussen 1987 en 1997 is opgegraven. Het wrak lag jarenlang onder sediment, tot het vrij kwam te liggen en bedreigd werd door de paalworm. Het is toen afgedekt en dus in situ beschermd. Tijdens een PhD onderzoek rezen nieuwe vragen waardoor nieuw onderzoek van de originele wrakresten nodig was. De redenen voor in situ bescherming en de redenen om de site toch weer te verstoren worden besproken.

Onderzoek scheepswrak BZN 9: een casestudy in keuzes voor behoud in/ex situ

Thijs Coenen, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Tussen 2021 en 2023 heeft de Rijksdienst het scheepswrak Burgzand Noord 9 (BZN 9) onderzocht. Deze vermoedelijke straatvaarder uit het midden van de 17de eeuw werd bedreigd door natuurlijke erosie, maar is onderdeel van een Rijksmonument waar nog 15 andere wrakken liggen. Waarom werd juist deze vindplaats opgegraven? En wat te doen met vondsten die sportduikers de afgelopen decennia van dit wrak hebben gehaald?

In deze bijdrage wordt toegelicht welke keuzes de RCE heeft gemaakt.

CARE Schylge. Samen met bewoners op zoek naar de geschiedenis van Terschelling

Maaike Honshorst, Universiteit van Amsterdam

CARE Schylge is een gemeenschapsarcheologie project waarin eilanders, studenten en archeologen nauw samenwerken in het onderzoek naar de geschiedenis van het eiland. De eilanders hebben een diepgewortelde kennis van het landschap en de bewoningsgeschiedenis, veel meer dan een ‘buitenstaander’ ooit kan hebben, die bijdraagt aan het onderzoek. Om eigenaarschap en verantwoordelijkheid voor het behoud van cultureel erfgoed te creëren, is gemeenschapsinclusief onderzoek noodzakelijk.